W ostatnim okresie bardzo modne stało się określenie „wykluczenie komunikacyjne”. Może ono dotyczyć wielu dziedzin, np. braku zasięgu telefonii komórkowej, stacjonarnej lub Internetu. Jednak nas interesuje inny wymiar, a mianowicie wykluczenie transportowe. Przykład gminy Dywity pokazuje, że perspektywiczne myślenie i planowanie może dać bardzo dobre efekty. A efekt tzw. wykluczenia transportowego można uznać za indywidualny. Ale od początku…
Komunikacja podmiejska na terenie Gminy Dywity
Pierwsza linia podmiejska miasta Olsztyna uruchomiona została już w 1960 roku. Była to linia nr 8 funkcjonująca na trasie: Słupy – Wadąg – Jagiellońska – Partyzantów – Pl. Pułaskiego. Było to jednocześnie pierwsze połączenie realizowane pomiędzy Olsztynem, a miejscowościami położonymi w Gminie Dywity. Linia początkowo obsługiwana była przez autobusy Star, a następnie San 100. Był to ważny krok w rozwoju przede wszystkim miejscowości Słupy, w którym ulokowany był zakład przemysłowy.
Kolejną linia łącząca gminę z Olsztynem została uruchomiona w 1974 roku. Była to linia nr 12, która połączyła miejscowość Kieźliny ze stolicą województwa. Pięć lat później trasę 12-stki wydłużono do miejscowości Dywity.
W 1987 roku uruchomiono linię 12-bis, która w 1989 ostatecznie została przekształcona w linię nr 23. Jej trasa połączyła Dywity z Olsztynem od strony Al. Wojska Polskiego z przystankiem początkowym zlokalizowanym przy Pl. Pułaskiego.
Taka siatka komunikacyjna na początku lat 90-tych wystarczała mieszkańcom Gminy Dywity, gdyż w roku 1990 liczba mieszkańców na terenie Gminy Dywity wynosiła zaledwie 6700. Z racji dobrego położenia w sąsiedztwie Olsztyna z roku na rok liczba mieszkańców gwałtownie wzrastała. Na koniec 2000 roku liczba zameldowanych mieszkańców wynosiła 7415, dziesięć lat później 9903, a na koniec 2013 roku 10 680.
Mimo gwałtownego wzrostu liczby mieszkańców układ komunikacyjny do 2011 r. nie był w żaden sposób modyfikowany. Korekcie ulegał jedynie rozkład jazdy.
W 2010 roku na terenie Gminy Dywity funkcjonowały następujące linie autobusowe:
Linia nr 8: Plac Pułaskiego – Partyzantów – Limanowskiego – Jagiellońska – Wadąg – Słupy – Różnowo
Linia nr 12: Plac Pułaskiego – Partyzantów – Limanowskiego – Jagiellońska – Wadąg – Kieźliny – Cmentarz Dywity – Dywity
Linia nr 23: Plac Pułaskiego – Piłsudskiego – 1 Maja – Wojska Polskiego – Dywity – Różnowo
Funkcjonujący niemal 30 lat układ komunikacyjny wymuszał ruch pasażerski wyłącznie w kierunku Olsztyna. Mimo rozwoju Gminy Dywity i szybkiego wzrostu liczby mieszkańców, zwłaszcza w miejscowości Różnowo i Dywity oraz powstających tam nowych zakładów pracy, MPK Olsztyn nie reagowało na zmieniające się potrzeby transportowe mieszkańców. Tymczasem samorząd nieustannie poprawiał infrastrukturę, poprzez budowę zatok autobusowych, pętli autobusowych, modernizacji dróg na odcinku Dywity – Różnowo – Słupy. MPK Olsztyn, które wciąż było organizatorem przewozów brak zmian tłumaczyło brakiem współfinansowania nierentownych kursów. Jednak te oferowane nie do końca pokrywały się z preferencjami mieszkańców, którzy coraz częściej podejmowali pracę w zakładach zlokalizowanych na terenie Gminy Dywity. Brak wewnętrznej komunikacji na terenie Gminy Dywity zniechęcał do korzystania z transportu zbiorowego.
Równie ważnym czynnikiem wpływającym na spadek liczby pasażerów korzystających z linii podmiejskich była realizacja rozkładów jazdy. Mimo, że autobusy dojeżdżały do i z Olsztyna do Pl. Pułaskiego, (centrum Olsztyna), to z powodu dużego natężenia pojazdów na ulicy Limanowskiego oraz Wojska Polskiego, opóźnienia niektórych kursów wynosiły nawet 40 minut. Warto nadmienić, że ulica Limanowskiego stanowiła wówczas część tranzytową drogi krajowej nr 51, przez którą prowadzony był cały ruch tranzytowy do przejścia granicznego w Bezledach z Federacją Rosyjską. Sytuacji nie rozwiązała budowa ulicy Artyleryjskiej, (przedłużenie Wojska Polskiego), która jest alternatywnym objazdem dla ruchu tranzytowego dla drogi krajowej nr 51.
W 2010 roku Gmina Dywity postanowiła zapytać mieszkańców, czy funkcjonujący układ komunikacyjny spełnia ich oczekiwania, przeanalizowano również obowiązujący wówczas rozkład jazdy. Już pierwsze rozmowy wskazały, że obowiązujący rozkład jazdy i układ komunikacyjny nie spełnia oczekiwań pasażerów i mieszkańców Gminy Dywity.
Pasażerowie korzystający z komunikacji podmiejskiej realizowanej przez MPK Olsztyn dojeżdżali wyłącznie do miejsca pracy, nauki. To niemal 95% pasażerów. Ponad 50% podczas dojazdu korzystała z biletów jednorazowych. Pozostałe osoby korzystały z biletów miesięcznych – to przede wszystkim dzieci i młodzież, którym Gmina Dywity refunduje zakup biletów miesięcznych niezbędnych do dojazdu do szkoły. MPK Olsztyn jako przewoźnika wskazało zaledwie 37% mieszkańców miejscowości Dywity. Pozostałe 67% osób korzystających na co dzień z transportu zbiorowego wskazało prywatnych przewoźników. Inaczej sytuacja wyglądała w Słupach, Kieźlinach i Wadągu. W tych miejscowościach z usług MPK Olsztyn korzystało niemal 95% osób na co dzień korzystających z transportu zbiorowego z powodu braku silnej konkurencji prywatnych przewoźników.
Pytani pasażerowie wskazali również potrzeby dotyczące wewnętrznej komunikacji. Skarżyli się m.in. na brak bezpośredniego dojazdu do Dywit, z innych miejscowości na terenie gminy. Przykładowo, by dojechać ze Słup do Dywit, pasażer musiał dokonać jednej przesiadki w miejscowości Wadąg kasując dwa bilety po 3,60 zł. Jazda na bilecie miesięcznym nie była możliwa, gdyż ten obowiązywał wyłącznie na jedną linię. Taryfa nie przewidywała biletu miesięcznego na dwie linie podmiejskie. Dodatkowo kursy autobusów nie były skoordynowane. Wskazywano również niedostosowany rozkład jazdy do potrzeb. Np. mieszkańcy Różnowa chcąc dojechać do Olsztyna mieli do dyspozycji zaledwie 4 kursy z czego 3 od strony Dywit, jeden od strony Słup.
W dokonanej analizie nie wskazano ilu mieszkańców korzystało z transportu indywidualnego, ze względu na zbyt wysokie koszty przeprowadzenia tak dokładnych badań.
Władze Gminy Dywity mając już scharakteryzowane potrzeby i oczekiwania mieszkańców podpisało w dniu 21.12 2010 r. porozumienie z gminą Olsztyn w sprawie „POWIERZENIA GMINIE OLSZTYN WYKONYWANIA PRZEWOZÓW W KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ” decydując się jednocześnie na finansowanie transportu na terenie gminy po wprowadzeniu niezbędnych zmian w układzie komunikacyjnym. Wówczas organizatorem i operatorem było Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Olsztynie.
W 2011 powołano Zarząd Komunikacji Miejskiej w Olsztynie. Jedną z pierwszych decyzji jednostki była próba wprowadzenia reorganizacji linii w układzie komunikacyjnym obejmującym swym zasięgiem Gminę Dywity. Linie autobusowe nr 8, 12 oraz 23 miały zastąpić dwie linie obiegowe nr 82 i 88.
Propozycja zmian była następująca:
Autobusy linii 82 i 88 obsługują wyłącznie miejscowości na terenie Gminy Dywity wjeżdżając do Olsztyna tylko trzy przystanki z przystankiem końcowym – pętla Osiedle Podleśna ( możliwość przesiadki na linię nr 9).
Linia nr 82: Reymonta (możliwość przesiadki z autobusów linii nr 16) – Jagiellońska Hanki Sawickiej – Jagiellońska Bydgoska – Jagiellońska Szpital (możliwość przesiadki z autobusów linii nr 2) – Pętla Ogrody (możliwość przesiadki z autobusów linii nr 26) – Wadąg – Kieźliny – Cmentarz Dywity – Dywity – Różnowo – Słupy – Wadąg – Ośrodek Doradztwa Rolniczego – Jagiellońska Szpital – Pętla Osiedle Podleśna.
Linia nr 88: Pętla Reymonta (możliwość przesiadki z autobusów linii nr 16) – Jagiellońska Hanki Sawickiej – Jagiellońska Bydgoska – Jagiellońska Szpital ( możliwość przesiadki z autobusów linii nr 2) – Pętla Ogrody (możliwość przesiadki z autobusów linii nr 26) – Wadąg – Słupy – Różnowo – Dywity – Cmentarz Dywity – Kieźliny – Wadąg – Pętla Ogrody – Ośrodek Doradztwa Rolniczego – Jagiellońska Szpital – Pętla Osiedle Podleśna.
Propozycję reorganizacji linii przygotowała i przedstawiła Gmina Dywity wskazując jednocześnie niezbędne do przeprowadzenia całego przedsięwzięcia elementy:
- Wprowadzenie możliwości przesiadania się na jednym bilecie na drugą linie miejską i odwrotnie.
- Wprowadzenie biletu miesięcznego obowiązującego na jedną linię gminną i jedną miejską (w rozumieniu Gminy Dywity jedna linia gminna to linia nr 82 i 88, bowiem numer linii jest informacją w jakim kierunku porusza się dany pojazd).
- Uregulowanie kwestii ulg.
Proponowane zmiany i przystanki przesiadkowe zostały przedstawione mieszkańcom sołectw: Dywity, Kieźliny – Wadąg, Różnowo, Słupy oraz Zalbki.
Pozytywnie do zmian odnieśli się mieszkańcy Różnowa, które było pozbawione regularnej komunikacji. Dodatkowymi czynnikami uniemożliwiającymi wprowadzenie zmian był brak elastyczności obowiązującej taryfy. Zarząd Komunikacji Miejskiej nie mógł wprowadzić zasady przejazdu na jednym bilecie dwoma liniami argumentując to sztywnymi zapisami w Uchwale Rady Miasta Olsztyna. Mając na uwadze argumenty mieszkańców dotyczące taryf i lokalizacji przystanku przesiadkowego, Wójt Gminy Dywity w dniu 29 marca zdecydował się odwołać zaplanowane zmiany do chwili uregulowania spornych kwestii jak miejsce przystanku przesiadkowego i taryfy.
Kwestie taryfowe zostały wypracowane i przyjęte uchwałą nr XII/183/11 Rady Miasta Olsztyna z dnia 29 czerwca 2011r. w sprawie ustalenia opłat za usługi przewozowe wykonywane lokalnym transportem zbiorowym. Warto nadmienić, że ujednolicenie systemu taryfowego na liniach podmiejskich było korzystne również dla pasażerów korzystających z komunikacji podmiejskiej na terenie gmin Purda i Stawiguda.
Bardzo ważną sprawą było uporządkowanie granic stref. Od 2 sierpnia 2011 r. miejscowość Wadąg i część miejscowości Kieźliny przyłączona została do strefy podmiejskiej, granicą strefy jest obecnie granica gmin. Dla części mieszkańców Wadąga i Kieźlin oznaczało to utratę wielu przywilejów związanych z ulgami. Na wniosek Gminy Dywity w radykalny sposób ograniczono grupy osób uprawnionych do bezpłatnych i ulgowych przejazdów komunikacją publiczna na terenie gmin objętych komunikacją podmiejską.
Osobną kwestią było ustalenie dogodnego przystanku przesiadkowego wraz z przystankiem końcowym. Po przeanalizowaniu wielu wariantów przystanek przesiadkowy z linii gminnych na linie miejskie zlokalizowano na przystanku Jagiellońska – Bydgoska. Przystanek przesiadkowy z linii miejskich na linie gminne ustalono na Jagiellońska – Hanki Sawickiej. Przystanek końcowy i początkowy ustalono na ulicy Reymonta.
W 2012 roku wprowadzono kolejne rozwiązanie. Na wniosek mieszkańców gminy wydłużono pięć kursów linii nr 17 do Dywit. Popularność nowego układu widać po liczbie sprzedawanych biletów; tylko we wrześniu 2012 roku wykupiono 3530 normalnych i 6475 ulgowych biletów aglomeracyjnych. A także ponad 500 biletów miesięcznych. A jednak, mimo zadawalającej sprzedaży, samorząd dokłada średnio 60 tys. zł miesięcznie do funkcjonowania trzech linii na terenie gminy.
Kolejne zmiany nastąpiły 1 stycznia 2016 r.
W związku z uruchomieniem komunikacji tramwajowej linie miejskie zmieniły numerację. Linie 82 i 88 zastąpiły linie 108 i 112, które zostały wydłużone do Dworca Głównego. Natomiast linia nr 117(dawniej 17), która dojeżdżała do Dywit, została zastąpiona linią nr 110, zaś od września 2018 część kursów została wydłużona do Spręcowa. Tu na szczególną uwagę zasługuje sołtys Spręcowa Krzysztof Kulas, który mocno zabiegał o wydłużenie linii.
Niestety dobre rozwiązania nie idą w parze z logiką…
Z dniem 1 stycznia 2020 r. decyzją Prezydenta Olsztyna, Pana Piotra Grzymowicza linie nr 108 i 112 zostały skrócone ponownie do ulicy Reymonta. W tym przypadku wygoda pasażerów oraz duży wkład gminy Dywity w rozwój transportu zbiorowego został w dużej części zniweczony.
Komunikacja Gminna
Wójt Gminy Pan Jacek Szydło dostrzegł również problem braku regularnej komunikacji także w mniejszych miejscowościach. Tak zrodził się plan uruchomienia komunikacji gminnej, ale wszystko zaczęło się już w roku 2012, kiedy część kursów realizowanych przez autobusy szkolne zaczęto zastępować komunikacją regularną, póki co realizowaną na zasadach komercyjnych. Pierwsze linie, które stanowiły zaczyn obecnych linii D, obsługiwała firma CARO, która w 2017 została zastąpiona przez firmę Inter-Trans. 1 września 2017 po raz pierwszy na linie wyruszyły autobusy z numeracją D-1, D-2 i D-3.
Linia D-1: Bukwałd – Barkweda – Brąswałd – Dywity – Różnowo (z kursami wariantowymi do Rozgit) – Dąbrówka Wielka
Linia D-2: Dywity – Ługwałd – Spręcowo – Sętal – Nowe Włóki – Tuławki – Jesionowo – Podleśna
Linia D-3: Olsztyn Jagiellońska-Ogrody – Słupy – Gady – Tuławki – Frączki – Studzianka
Warto zaznaczyć, że ceny biletów wciąż ustalał przewoźnik.
Z dniem 1 października 2019 r. dzięki staraniom Wójta Gminy Dywity Pana Jacka Szydło została uruchomiona komunikacja publiczna. Taryfę oraz zakres stosowanych ulg w komunikacji gminnej ustaliła Rada Gminy Dywity. Dzięki temu komunikacja stała się tania i dostępna dla mieszkańców. Gmina Dywity jako pierwsza zakupiła trzy sztuki autobusów marki Karsan, który został dofinansowany z funduszy europejskich. Mimo, że wybór padł na Turecką markę, to z perspektywy czasu należy przyznać, że Karsany „Jest” to dość dobra i niezawodna konstrukcja. Zdecydowanie gorzej pod kontem awaryjności wypada jego większy brat Karsan ”Atak”.
Pierwszym operatorem Gminnej Komunikacji Publicznej została firma Inter-Trans Krzysztof Kobus.
Dzieło swojego poprzednika kontynuuje Pan Daniel Zadworny. Już w lutym 2020 r. zostało zawarte porozumienie z gminą Dobre Miasto. Dzięki temu linia nr D-3 została wydłużona do Dobrego Miasta. W związku z tym zmianie uległy linie komunikacyjne.
Linia D-1: Bukwałd – Barkweda – Brąswałd – Dywity – Różnowo ( z wybiegami do Rozgit) – Dąbrówka Wielka.
Linia D-2: Dywity – Ługwałd – Spręcowo – Sętal – Nowe Włóki – Tuławki – Frączki
Linia D-3: Pętla Ogrody – Słupy – Gady – Tuławki – Frączki – Jesionowo – Podleśna – Dobre Miasto.
Kolejna zmiana w układzie komunikacyjnym nastąpiła 1 stycznia 2021r. Linia nr D-3 wzbogaciła się o swoje siostry linie D-32 i D-33, które połączyły Jeziorany odpowiednio przez miejscowość Derc oraz Radostowo. Zaś 1 września 2021r. została uruchomiona linia D-4, która połączyła Gady z Dywitami.
Dobrą wiadomością dla mieszkańców Dywit(jednak gorszą dla ich portfeli), jest powrót kursowania od 1 lutego br. linii nr 108 oraz 112 do Dworca Głównego, niestety za ponowne wydłużenie trasy zapłacą tylko mieszkańcy gminy Dywity poprzez samorząd. Zapewne nie była to łatwa decyzja, ale to kolejny Wójt, który został postawiony „pod ścianą”.
